Bài chòi chính thức được vinh danh!

Niềm vui của đoàn Việt Nam khi bài chòi chính thức được vinh danh.

Từ Jeju - Hàn Quốc, nơi đang diễn ra kỳ họp thứ 12 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước UNESCO 2003 (gọi tắt là kỳ họp thứ 12 của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc - UNESCO), Giám đốc Sở VH - TT Tạ Xuân Chánh báo tin vui.Sau khi được Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam đã nộp hồ sơ “Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ của Việt Nam” tới UNESCO (tháng 3.2015). Theo ông Tạ Xuân Chánh, với những giá trị văn hóa đặc sắc, công tác chuẩn bị hồ sơ kỹ lưỡng, sự nỗ lực, phối hợp hiệu quả của các địa phương có di sản, sự hợp tác quốc tế chặt chẽ giữa Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam và UNESCO cùng các nước trong Ủy ban Công ước 2003, hồ sơ “Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ của Việt Nam” đã vượt qua sự đánh giá khắt khe của các cơ quan chuyên môn UNESCO, đáp ứng 5 tiêu chí để được công nhận là DSVHPVT đại diện của nhân loại.
 

Đoàn cán bộ Việt Nam tham dự bảo vệ hồ sơ “Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ của Việt Nam” tại kỳ họp kỳ họp thứ 12 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước UNESCO 2003.

Dù cả 2 lần công nhận ở cấp quốc gia và quốc tế, bài chòi là di sản chung của nhiều tỉnh miền Trung, nhưng như một mặc nhiên - Bình Định được xem là cái nôi của di sản. So với các tỉnh miền Trung có chung di sản, bài chòi dân gian Bình Định luôn được giới nghiên cứu đánh giá là độc đáo, đa dạng nhất. Nghệ nhân bài chòi dân gian của Bình Định, nhất là các lứa nghệ nhân trung niên, cao tuổi luôn được khen chuyên môn tốt: giữ được chất cổ trong làn điệu, nhiều kịch bản, tuồng tích…
Cách bảo tồn và hiệu quả bảo tồn, phát huy bài chòi của Bình Định cũng được đánh giá là nguyên bản, bền vững. Có lẽ vì vậy mà không chỉ là địa phương không thể bỏ qua của giới nghiên cứu mà mỗi khi các cơ quan báo, đài truyền hình trung ương thực hiện những bài viết, phóng sự về bài chòi, họ lại tìm về Bình Định như tìm về nguồn cội của di sản. Bên cạnh đó, nói về chỉnh thể di sản bài chòi, không nhắc đến bộ phận sân khấu bài chòi chuyên nghiệp sẽ là một thiếu sót. Từ một làn điệu dân ca, bài chòi đã có bước đột biến trong phát triển, để trở thành một loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống, một loại hình kịch chủng mới. Tại Bình Định, đại diện là Đoàn Ca kịch bài chòi - luôn giữ vững thương hiệu là đơn vị hàng đầu của làng sân khấu bài chòi chuyên nghiệp cả nước.
 

Hai hiệu trẻ Kiều My (phải, TX An Nhơn) và Hoàng Yến (Trung tâm Văn hóa tỉnh) tại một hội đánh bài chòi trong tỉnh.

Nếu tính từ mốc năm 2010 khi tỉnh ta triển khai phục dựng hội đánh bài chòi cổ, đến nay, đó là quãng thời gian không dài, nhưng từ chỗ là một di sản có nguy cơ thất truyền, bài chòi đã hồi sinh. Đến nay, theo thống kê của Sở VH-TT, hiện cả tỉnh có 28 CLB BCDG với 176 nghệ nhân tham gia sinh hoạt, trong đó số thực hành hô thai là 80 người, số có khả năng truyền dạy là 50 người! Sự hồi sinh của bài chòi trở thành biểu hiện sinh động cho chủ trương, chính sách bảo tồn tinh hoa văn hóa dân tộc, xem đó là “sức mạnh mềm” mà Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm thực hiện.
Ngay chính thời điểm bài chòi được vinh danh, ý thức của Bình Định về di sản đã được xác định rõ. Giám đốc Sở VH và TT Tạ Xuân Chánh cho biết: “Cũng như các DSVHPVT đã được công nhận trước đây, di sản bài chòi được công nhận lần này có ý nghĩa to lớn, khẳng định bản sắc văn hóa độc đáo, phong phú của người dân Bình Định nói riêng và Việt Nam nói chung. Vinh dự to lớn, nhưng trách nhiệm cũng rất nặng nề. Ngành văn hóa sẽ luôn ý thức cao về nhiệm vụ chính trị của mình trong bảo tồn, phát huy bài chòi, để góp phần vào việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
SAO LY
Lan tỏa niềm vui
Đón nhận dấu mốc mang tính quốc tế của di sản bài chòi, báo Bình Định ghi nhanh một số ý kiến quanh sự kiện này.
NNƯT LÊ THỊ ĐÀO (92 tuổi, ở TX An Nhơn), bầu gánh kiêm nghệ nhân bài chòi dân gian cao tuổi nhất ở Bình Định. Tôi từng nghĩ bài chòi dân gian sẽ vĩnh viễn mất đi… 

Bài chòi là nghệ thuật dân gian truyền thống có sức sống mạnh mẽ ở Bình Định.

 
Ông VĂN TRỌNG HÙNG, trưởng đại diện văn phòng khu vực Nam miền Trung - Tây Nguyên - Trung tâm nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc: Cần tiếp tục nhân rộng, làm lan tỏa di sản
Trong bảo tồn, phát huy di sản, ta nên lưu ý cả bài chòi dân gian lẫn bài chòi sân khấu chuyên nghiệp. Đứng vào danh sách DSVHPVT đại diện của nhân loại, bên cạnh vinh dự, những quyền lợi nếu có, từ đây trách nhiệm bảo tồn, phát huy di sản cũng sẽ nặng nề hơn. 

Một tiết mục dự thi tại Hội thi bài chòi ở TP Quy Nhơn Tết 2017.

 
Ông TRẦN ĐÌNH TRẮC (79 tuổi, ở TP Quy Nhơn): Vinh dự, tự hào! 

Một buổi sinh hoạt, giao lưu, biểu diễn bài chòi ở Hội quan văn hóa du lịch (Trung tâm Văn hóa tỉnh).