Một thoáng Đầm Thị Nại

          Từ xa xưa, danh tiếng về Đầm Thị Nại đã đi vào trong câu thơ, bài hát, là niềm tự hào của người Bình Định. Đây là đầm nước mặn rộng lớn, nổi tiếng ở khu vực Nam Trung Bộ với diện tích hơn 5.000 ha, nằm trên địa phận của 03 địa phương là thành phố Quy Nhơn, huyện Tuy Phước và huyện Phù Cát. Tên đầm có nguồn gốc từ tên gọi một hải cảng của vương quốc Chăm Pa xưa là Cri-Banoi, được phiên âm thành Thi Lị Bi Nại. Du khách đến Đầm Thị Nại có dịp lênh đênh, thả hồn vào cơn gió nhẹ, ngắm nhìn cảnh non nước bao la, cây cối xanh um cùng hình ảnh những người ngư dân bình dị như đang đứng trước bức họa thủy mặc hữu tình. Chỉ vài lời thật khó lột tả hết, bởi vậy chuyến đi khởi hành từ Quy Nhơn bằng ghe máy vào buổi sáng sớm sẽ cho du khách những trải nghiệm tuyệt vời về vùng đất đặc biệt này. Sau vài phút, khung cảnh trước mắt hiện ra là hình ảnh cây cầu Thị Nại như dải lụa dài vắt ngang qua đầm nước mênh mông. Mặt trời như quả cầu lửa dần dần nhô lên từ dãy Triều Châu mang theo ánh nắng buổi sớm mai ấm áp, phản chiếu xuống mặt nước lóng lánh như những hạt kim cương vàng rực. Giữa đầm hiện ra một cồn nhỏ có ngôi miếu do dân chài lập nên để thờ thủy thần gọi là tháp Thầy Bói. Thuyền dừng tại khu sinh thái Cồn Chim, nơi được ví như “lá phổi xanh của Quy Nhơn”. Đây là nơi tập trung hệ sinh thái rừng ngập mặn và thảm cỏ biển có đến 25 loài; hệ động vật có 64 loài phù du, 76 loài cá và hàng trăm loài chim sinh sống. Đến đây, du khách có thể dạo chơi bằng thuyền nhỏ, hay đi bộ trong khu rừng ngập mặn trên những con lạch ngoằn nghèo hai bên cây cối phủ đầy bóng mát, thưởng thức bữa tiệc hải sản tươi ngon không chê vào đâu được, rồi mắc võng đung đưa thả hồn theo làn gió mát rượi thì quả thật không còn trải nghiệm gì thoải mái và thú vị hơn. Không chỉ có địa hình đa dạng, cảnh quan tươi đẹp mà Đầm Thị Nại còn sở hữu nguồn tài nguyên thủy sản quý giá do thiên nhiên ban tặng với nhiều loài tôm cá, cua biển, hàu, xìa, ốc,... thế nên du khách sẽ không thấy lạ lẫm khi bắt gặp hình ảnh người ngư dân với chiếc xuồng nhỏ đang giăng đăng, thả lưới, trủ ngao… trên đầm.   Chiều xuống, ánh hoàng hôn lãng mạn tím đỏ tựa thảm lụa bồng bềnh phủ lên đầm phá, xen kẽ lớp mây mờ hư hư thực thực. Từng đoàn thuyền đánh cá nhập nhô trên sóng nước tạo nên một phong cảnh thiên nhiên tuyệt mỹ. Du khách sẽ được ngắm những đàn cò trắng bay kín cả một khoảng trời rộng lớn, chao lượn, kèm với tiếng kêu gọi bầy làm khuấy động không gian vốn yên tĩnh trên Đầm Thị Nại. Có thể nói, ở bất kỳ khoảnh khắc nào, Đầm Thị Nại cũng đẹp và thơ mộng làm say đắm tâm hồn lữ khách. Và ẩn sau vẻ đẹp ấy, Đầm Thị Nại cũng trở nên đầy huyền bí bởi gắn liền với biết bao biến cố thăng trầm trong lịch sử. Từ 1.000 năm trước, nơi đây là cửa ngõ của thành Đồ Bàn, diễn ra nhiều trận chiến giữa Đại Việt và Chăm Pa dưới đời các triều Lý, Trần, Hồ và Hậu Lê. Đến đầu thế kỷ 19, Đầm Thị Nại lại trở thành chiến trường khốc liệt chứng kiến những trận đánh của quân Nguyễn Ánh và quân Tây Sơn, điển hình là cuộc quyết chiến năm 1801 được chính sử thời Nguyễn ghi nhận là "Đệ nhất vũ công" lúc bấy giờ.